De Sassenpoort te Zwolle.
Het zware, oude gebouw van dien naam, hetwelk men op het hierbij gevoegde plaatje, met zijne vijf torens, boven de andere gebouwen en het daar rondom geplaatste geboomte ziet uitsteken, is thans niet meer dan eene binnenpoort van de bloeijende hoofdstad van Overijssel. Er hecht zich daaraan eene belangrijke herinnering uit vroegere eeuwen, die op nieuw bewijst, hoe heilig voor het gevoel onzer voorouders de trouw aan gezworene eeden was, ook wanneer zij door vijanden waren afgedwongen. In 1464 stierf te Zwolle Jan van Ittersum, burgemeester der stad, en om zijne kunde en groote bezittingen, waaronder ook verscheidene kasteelen in den omtrek, algemeen
geacht en vereerd. Kort na zijnen dood ontstond er groote twist over de verdeeling zijner nalatenschap tusschen zijnen zoon Wolfgang en diens zwager Wolter van Keppel, heer van Verwolde.
Deze laatste, die een man van een hevig en niet zeer loffelijk karakter schijnt geweest te zijn, wist door list Wolfgang uit Zwol en naar Deventer te lokken, en deed hem onderweg door eenige gewapende ruiters overvallen, en gevankelijk naar zijn kasteel van Verwolde brengen. Hij vreesde namelijk bij den twist het onderspit te zullen delven, en had nu zijne tegenpartij in zijne magt. In onzen tijd zou zulk eene euveldaad, al werd zij ook door de aanzienlijksten des lands gepleegd, spoedig door den gewonen regter gestraft worden; in die vroegere eeuwen, waarin ieder adellijk heer en iedere stad eene soort van oppermagt bezat, was dit geenszins het geval. Te vergeefs was het dan
ook, dat de Zwollenaren voor hunnen medeburger Wolfgang, wien zij, even als zijnen vader, hoogelijk vereerden, bij de naburige steden, bij den Hertog van Gelderland en bij den Bisschop van Utrecht in de bres sprongen: de mishandelde man bleef twee jaren lang op Verwolde gevangen.
Na het verloop van dien tijd en veel onderhandelens werd van Keppel, door een bevel van den Hertog gedwongen, om aan zijnen zwager de vrijheid weder te geven; maar hij deed dit niet, dan na Wolfgang op zijne eer te hebben doen beloven, van naar de gevangenis te Verwolde terug te keeren, zoodra hij, Wolter van Keppel, hem daartoe zou oproepen. Wolfgang keerde naar Zwol terug, en werd door de bewoners dier stad met levendige vreugdeblijken ingehaald. Maar die vreugd veranderde in bezorgdheid, zoodra de Zwollenaren vernamen, welk eeene belemmerende belofte hun geliefde medeburger had afgelegd. Deze was wel veilig in hun midden, maar zij wisten, dat bij hem een eens gegeven woord heilig was, al moest hij door het houden daarvan ook leven en vrijheid opofferen; terwijl het zeer waarschijnlijk was, dat de overmoedige van Keppel de eerste gelegenheid de beste zou waarnemen, om zijn zwager, op grond der gedane belofte, weder naar de gevangenis te doen terugkeeren. Onder die omstandigheden gebruikte het stedelijk bestuur van Zwol eene zonderlinge list. Het nam, om Wolfgang te beveiligen, hem gevangen, en plaatste hem met zijne gade op de Sassenpoort.
Om die met weerzin aan een braaf burger opgelegde gevangenis dragelijker te maken, deed de stads regering aan de buitenzijde dier poort, boven de deuren, eene gaanderij bouwen, waarop Wolfgang wandelen, en van waar hij met zijne goede bekenden of de naburige lieden spreken kon. Nog wijst men die gaanderij aan den vreemdeling aan.
Wolter van Keppel kwam, zoo als wel te verwachten was geweest, spoedig met eene opeisching van zijnen zwager te berde, doch deze moest nu verklaren, dat hij zijn woord wel gestand wilde doen, maar dit niet kon, omdat de Zwollenaren hem gevangen hielden. Verscheidene jaren achtereen, en wel tot den dood van Keppel, die zijne opeisching van tijd tot tijd herhaalde, moest de edele Wolfgang van Ittersum met zijn huisgezin zijn leven op de poort doorbrengen; en eerst in 1483 erlangde hij de vrijheid, en kon nu voortaan, het zíj als krijgsman, het zij als bestuurder, aan zijne stadgenooten diensten bewijzen. — Verdient zulk een man ín trouw niet met een Beiling en Hambroek op ééne lijn te worden gesteld?
– (1838). De Sassenpoort te Zwolle. Hollandsch Penning-Magazijn voor de jeugd, 4, 265-266.