Ordinantie van dat armenhuijs bynnen Vollenhoe genoemet Sanct Anthoniushuis


ORDINANTIE van dat armenhuijs
bynnen Vollenhoe genoemet
Sanct Anthoniushuijs.

     Anno Domini dusent vijffhundert vyff ende veertich, den eersten dach in Mey, is eene ordinantie ende onderholdinghe eendrachteliken opgerichtet yn Sanct Anthonishuys bynnen Vollenhoe by gildemeijsters inder tijt, heer Johan Vuyst pastoer, Arent Sloet, Egbert Alers, ende; by gemene rade des huses vors., als den erentvesten Herman van Westerholt, drost des landes van Vollenhoe, Alphar van Iselmuden, Boldewyn Hagen, Roloff van Oostenwolt, Johan Momme, Herman Hermansen, Hermen Henricksoen, by drie capittelen.
In den eersten, wat die gildenmeysters indertyt den armen doen sullen; ten anderen, hoe dat men die provenen vergeven sall; ten derden, hoe sick die armen onder den anderen inden huse holden sullen (tertyt onse naecomelinge eene beter ordinantie bevinden konnen), in forme ende manieren naebescreven.

Dat eerste capittel.

     Item soe is van olders int gebruyck geweest ende nae ordinantie des boeckes van onsen voervaderen gemaket, datmen op alle sanct Anthoniusdach sal kiesen eenen gueden, getruwen gyldemeyster, die den armen

|pag. 217|

     myt den tween oldesten drie jaer lanck dienen sal; alle jaer den olsten aff tgaen ende eenen nyen weder te kiesen.
     Item soe sullen alle gildemeysters een ytlick yn syn jaer opboeren, inwinnen ende uutmanen alle alsodane guederen, renten, vruchten ende emolumenten als: gelt, rogge, gerste, haver, botter, als dat vors. huys hefft ende noch naemaels gegeven worden.
     Item dese voerscr. gildemeysteren sullen verbonden syn, een ytlick in syn jaer, wisse, sekere bewys ende rekenscap ende reliqua te doen sonder eenych restant der guederen ende opboerens bynnen een maent tyts nae sanct Anthoniusdach; indien daer gebrecke ynne gevonden worde ende versumenysse, sullen die gildemeysters gelike verbonden ende geholden syn alle die restanden van den selvige myt rechte sonder vertoch yn to vorderen.

Dat anderde capittel.

     Item soe sal niemant ghene stede inden huse vors. gegeven worden, hetsy by eendrachteliken consente der drie gildemeysters ende gemene rade, anders sal die gyftinghe van geenre weerden wesen.
     Item weer oick yemant van der broederschap off van onser geselscap, die dat fortuyn tegens were ende veraermede, begeert hy een plaetse in den huse vors., men sal hemt versien voer eenen anderen.
     Item in dit vors. huys en sal oick nyemant yn genomen worden by enighe sunderlinge gunst off favoer off enyge partye tdragen, dan alleen aensien die gelegentheyt ende conditie der personen.
     Item weer oick yemant man off vrouwe, den die uterste noot daer niet toe brachte, begerende plaetse

|pag. 218|

     int huys vors., indien dattet huys daerin reliker manieren mach by verbetert worden, salmen den plaetse gunnen ende geven, niet meer vordeels nochtans thebben dan die gemene man.
     Item soe sullen oick die gildemeysters ende raede niet meer personen aennemen int huys vors. dan die guederen ende renten konnen dragen, op dattet huys yn gene verloep verdragen worde.
     Item soe en sullen ghene armen man offte vrouwe in dit vors. huys aengenomen worden sy sullen eersten loven dese naebeschreven puncten ende articulen trouweliken to willen nagaen ende achtervolgen.

Dat derde capittel.

     Item soe sullen die gildemeysters den proevenaers holden eene moeder oft eene vrouwe, vroem ende eerlick van leven, die den provenaers 1 [1. In den oorspronkelijken tekst stond „armen”; dit werd later doorgehaald en „provenaers” boven den regel geschreven.]) oer gerack trouweliken sal doen; ende off die moeder offte vrouwe lange gedient hadde ende ten laetsten verlaemde, begeert sy plaetse in dat huys vors., men sal oer plaetse geven; ende die selvige sal lieffliken mit den proveners ommegaen, vrede ende eendrachticheyt soeken ende maken, woer sie kan, ende den provenaers die gave des heren ende datgene, dat oer vanden gildemeysters bestelt wort, cost ende dranck soete ende suer to nutte maken, dat se daer wal van varen, en ende sy sal oick den proveners die cost ende dranck niet nauwe, carich off becrompen voersetten, dan tot besten orber ende tot nootdrufftichheit.

|pag. 219|

     Item off die moeder den armen niet en dede als vorscr., to weten: geen gerack in gesontheyt ende cranckheyt, off die cost niet bequamelick bereyde, off die portie verminderde, soe sal die selvige comen myt twee van den oldesten en gevent den gildemeysters aen; ende die gildemeysters sullen sie onderwysen, hoe ende wat sy den proveners doen sal.
     Item weer oick iemant van den proevenaers, die mytter portien niet to vreden were, die hem van der moder wort gegeven, dan woldet hebben nae syn eygen wille ende appetyt, den selvigen sullen die gildemeysters eens off tweemael onderwysen. Is hy noch niet to vreden soe salmen hem daer uutleiden ende tot gener tyt weder innemen 2 [2. Bij deze en de twee volgende alinea’s staat op den kant:„nota.”]).
     Item alle die proveners, die in dyt vors. huys worden yngenomen ende hadden noch erffnisse, huys, hoff, lant ende sant, tilber, ontilber, gerede ende ongerede, golt, silver, gemunt ende ongemunt, sullen sy tsamen cleyn ende groet medebrengen int huys voers.
     Item weert oick sake, dat iemant wat achterheelde, vercoffte, verbrachte, vervreemde off vergeve synen kynderen ende erffgenaemen, nae tyt hy die plaetse gebeden hefft, denselvigen sal men weder uutleiden en tot gener tyt weder ynnemen.
     Oick en sal niemant in dit vors. huys ingenomen worden, hie sal eerste myt sick brengen een bedde myt syn toebehoer daer hy op slaepen mach, ende een stoel myt een kussen, daer hy op sitten mach.
     Item weert oick sake, dat iemant van den proveners sick onliefflick, onchristelick off onverlaetich aenstelde

|pag. 220|

     tegens eenen anderen myt kyven, myt schelden, myt stoten offte myt slaen, den selvigen sullen die gildemeysters eens, twe, driemael onderwysen ende scerpelicken straffen. Indien hie sick niet en betert, sullen hem die gildemeysteren dat huys verbieden een gans jaer lanck; kompt hie tendes dat jaer ende biddet genaede men sal hem genaede toonen; dan wort hy weder daer nae bevonden yn synen olden ganck soe sal men hem gans beroven.
     Item oick en sal niemant van den proveners doer den dach uut den huse gaen, het sy myt oerloff ende medeweten der moder; doet iemant daer boven die sal staen to correctie ende straffe 3 [3. Op den kant, loquitur nihil.]).
     Item weert oick sake dat iemand van den proveners ienich dinck cleyn off groet, cost off dranck en wech neme ende vergeve, vervreemde ende verbrochte off vercoffte uut den huse, dat tot scade ende achterdeel des huses vorscr., salmen hem dat huys verbieden drie maent lanck, opdat hy lere rechtveerdich to wesen.
     Item soe sullen oick die proveners int huys vorscr, tegens die gewoontliken maeltiden to huys wesen omme eendrechteliken die gaven des Heren to ontfangen.
Indien sick iemant vertoevede ende syn tyt vercallede ende versuymde, salmen hem niet geven, nootsaken uutgenomen.
     Item soe sullen oick die proveners des somers to acht uren ende des winters to ses uren bynnen der doeren wesen ende blyven bynnen, niet uut ende in loopen, clappen ende snappen by die husen ende straeten. Indien hier gebreck ynne gevonden wort (nootsaken uutgenomen) sal men hem die doere voer sluyten.

|pag. 221|

     Item weert oick sake, dat iemant, van den proevenaers were, die sick niet aen en stelde als een guet Cristen mensche to weten: God lieff to hebben, God to vresen, God to dienen, to kercken to gaen ende die sermonen Gods te hooren, aangeve sick tot drincken, to supen, to sloven, den selvigen sal men eens tweemael, driemael onderwijsen ende straffen; beterde hy hem niet, soe sullen die gildemeysters hem dat huys verbieden ende niet weder innemen.
     Item weert oick sake, dat iemant van den proevenaers were, dien die weelde steke, ende konde gene goede dage verdragen, loopende uut den huse ende affwesende een dach, twee off drie, den selvigen sal men van stonden aen privieren van syner plaetse ende een ander daermede versien.

Uit het Stedelijk Archief                                                  Voor getrouw afschrift,
          te Vollenhove.                                                                 B.P. VELTHUYSEN.

_____________
– Velthuijsen, B.P. (1894) Ordinantie van dat armenhuijs bynnen Vollenhoe genoemet Sanct Anthoniushuis. Archief voor de geschiedenis van het aartsbisdom Utrecht, 21 (2), 216-221.

Category(s): Vollenhove
Tags: , ,

Comments are closed.