Fides Quaerit Intellectum – Geloof zoekt te verstaan

 
 

Fides Quaerit Intellectum
Geloof zoekt te verstaan
 
 
     Een onderzoek naar de plaats van het Kamper studentencorps Fides Quaerit Intellectum binnen de
verzuiling en daaruit volgend, binnen het beschavingsoffensief en de genootschappelijkheid, in de periode
1863 tot 1902.
 
 
 
 
Doctoraalscriptie nieuwste geschiedenis
Rijksuniversiteit Groningen
Juli 2004
Begeleidend docent: dr. H.M.F. Krips – van der Laan
 
 
Gerrit Roelof de Graaf
Studentnummer 1239716

|pag. 2|
_______________↑_______________
 

INHOUD
Voorwoord	5
Inleiding	6
Hoofdstuk I
Eén vereniging, drie onderzoeksvelden
De verzuiling	9
Het beschavingsoffensief	13
De genootschappelijkheid	16
Hoofdstuk II
Fides Quaerit Intellectum (1863-1902)
De voorgeschiedenis en context van Fides Quaerit Intellectum	20
De Afscheiding en het kerkelijk terrein	20
De Theologische School	22
De vrijdagavondkrans	23
Oprichting van het studentencorps	25
Doelstellingen en idealen	27
Formele regelingen en organisatie	28
Lidmaatschap	29
De cijfers	29
Een sociaal-economisch model	30
De sociaal-economische positie van de afgescheidenen	31
De sociaal-economische positie van de studenten	32
Werkzaamheden	34
De Vrije Krans	34
Het corpsfeest	35
Lezingen en huishoudelijke vergaderingen	36
De almanak	37
Subverenigingen	38
Concordia	38
Literaire clubs	39
Muzikale verenigingen	39
Gymnastische verenigingen	40
Theologische verenigingen	40
↑pag. 3↑
Externe betrekkingen	41
Overheid en burgers	41
Het buitenland	41
Studentenverenigingen	42
De kerkelijke gemeente	42
Besluit	43
Hoofdstuk III
De plaats van Fides Quaerit Intellectum in de verzuiling en het beschavingsoffensief
Het orthodoxe veelstromenland	44
Afgescheiden/Christelijke Gereformeerde organisatie	44
Maatschappij- en cultuurvisies binnen de orthodox-protestanise zuil	47
De bevindelijk-gereformeerden	47
Abraham Kuyper	48
De Afgescheiden/Christelijke Gereformeerde Kerk	49
Fides Quaerit Intellectum	50
De plaatselijke verzuiling bezien vanuit het beschavingsoffensief	51
De context: Kampen en de ontwikkeling van de verschillende zuilen	51
Het interne orthodox-protestantse beschavingsoffensief	53
Het externe orthodox-protestantse beschavingsoffensief	54
Het beschavingsoffensief richting de studenten	55
De rol van de studenten in de orthodox-protestantse zuilvorming	58
Hoofdstuk IV
De plaats van Fides Quaerit Intellectum in de genootschappelijkheid
Corpora	62
Het leesgezelschap van Fides Quaerit Intellectum en Vindicat atque Polit	64
Rederijkerskamers	66
Jongelingsverenigingen	69
Orthodox-protestantse studentenverenigingen: Fides Quaerit Intellectum      en Vera et Recti Amici	72
Afweging	75
Bronnen en literatuur	79
Bijlagen	86

 

|pag. 4|

_______________↑_______________

VOORWOORD

Eén van mijn favoriete historici, Jan Romein, deed ooit de uitspraak: ‘Geloof niet wat geschiedschrijvers zeggen’.¹ [1. Hageraats, B., (red), ‘Geloof niet wat geschiedschrijvers zeggen…’ Honderd jaar Jan Romein 1893-1993 (Amsterdam 1995).]
Als groot voorstander van integrale geschiedschrijving bedoelde hij hier volgens mij zoveel mee als: ‘Laat je niet te makkelijk overtuigen’. Een gevaarlijke tip aan het begin van een doctoraalscriptie. Toch is het juist zo’n kritische insteek die de geschiedschrijving zinvol doet zijn. Het meest overtuigende verhaal blijft over, is één van de meest wezenlijke dingen die ik tijdens de studie geschiedenis in Groningen heb geleerd.
     De overtuigingskracht van mijn scriptie is mede te danken aan een aantal mensen. Allereerst aan het kritische meelezen en de vele tips van mijn scriptiebegeleider dr. Hilde Krips – van der Laan. Verder was het meelezen van mijn vriend Pieter te Velde ook geen overbodige luxe. Minder direct, maar zeker niet minder belangrijk was de steun van mijn ouders. Ook de medewerking van het gemeentearchief te Kampen en de gesprekken met prof. Van Gelderen van de Theologische Universiteit te Kampen waren erg waardevol. Ten slotte ben ik vooral mijn vrouw Peterine, die het hele proces van dichtbij heeft gevolgd erg dankbaar.
     Het is niet geheel salonfähig God te bedanken in een voorwoord. Toch zou het niet eerlijk zijn mijn eigen persoon te verzwijgen. Als wetenschappelijk eindresultaat van vier jaar studie is deze scriptie bewust niet vanuit een ordenend beginsel geschreven. Zover gaat mijn bewondering voor Jan Romein nu ook weer niet. Wel heb ik als christen mijn relatie met God juist als erg stimulerend ervaren in het bezig zijn met historisch onderzoek.
Hopelijk straalt dat plezier er ook vanaf. Veel leesplezier!

Gerrit de Graaf

Kampen, Juli 2004

|pag. 5|

_______________↑_______________
 
– Graaf, G.R. de (2004). Fides Quaerit Intellectum: Geloof zoekt te verstaan: Een onderzoek naar de plaats van het Kamper studentencorps Fides Quaerit Intellectum binnen de verzuiling en daaruit volgend, binnen het beschavingsoffensief en de genootschappelijkheid, in de periode 1863 tot 1902. (Doctoraalscriptie). Nieuwste geschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.