|pag. 92|
Het volgende stuk is mij belangrijk genoeg voorgekomen, om in het Jaarboekje geplaatst te worden. Het is bekend, dat, ten tijde der Republiek, de personen, die niet tot de heerschende kerk behoorden, ook ten aanzien van het aangaan hunner huwelijken, aan onderscheidene bepalingen gebonden waren, bijzonder aan het proclameren en copuleren van dezelve in de kerken der Gereformeerden, welke bepalingen bij verschillende publicatiën, het zij van Ridderschap en Steden op den Landdag, het zij van elke afzonderlijke Stad, van tijd tot tijd, nu met meerder dan met minder strengheid, zijn vastgesteld (1). Wij zien uit het-
|pag. 93|
zelve, dat de Regering der stad Hasselt reeds vroeg de vrijheid van consciëntie in het stuk van geloof eerbiedigde, en tevens, dat zij op het punt van willekeuren te maken geen minder regt bezat, dan ieder stemvoerende stad in dit Gewest,
„ Opten XXVen ffebruary 1590 opten dach
„ van de rekeninge zyn by Scepenen ende
„ Raede sambt gesworen Meente onder ande-
„ ren dese nabesch- voor een duerachtich
„ Stadtrecht overgecoemen ende verwilkuert
„ Scepenen Raede ende gesworen Meenthe
„ aensiende dat om die verscheidentheit der
„ religien naemaels verscheiden questien sol-
„ den moegen verysen om die Echtschappen
„ ende Successien der Kynderen van den ghee-
„ nen die by dese tiden nyet gesint syn die
„ huewelicken ende echtschappen in die re-
„ formeerde Kercke voor den Predicant te doen
„ bevestigen Ende om nochtans die vryheit
„ der Conscientien te beholden ende te volgen
|pag. 94|
„ die exemplen van andere nabuere steden Is
„ overgecoemen dat alle die ghene die hen
„ beswaeren haere Echtschappen In die refor-
„ meerde Kercke te solemniseren sullen voort
„ aen haer moegen laten afcondigen tot dree-
„ mael van den Raethuese ende nae die darde
„ afcondigen soe veer daer gheen wetlicke
„ inspiringe gescheet coemen voor twee Sce-
„ penen verclaerende dat zij den echten staedt
„ met vrieën willen ende trouwen tegenwoer-
„ dichlich ingaen ende Christlicker wiese sul-
„ len wthvoeren roepende daer op aen met
„ hantastinghe den naeme Goedes ende ne-
„ mende aen twee Scepenen daer ouer tot
„ getuegen ende laeten sulcks by acte aentee-
„ kenen in des stadts prothocoll t’ verstae-
„ ne dat die ghene die alsoe haer Echtschap
„ solemnelich becrachtigen sullen, voort aen
„ echte lueden ende rechte beddegenooten we-
„ sen ende die Kynderen van sulcke echte
„ lueden gebooren sullen voer wetlicke echte
„ Kynderen worden geordelt soe wel in der
„ eere ende conscientie als in die successie
„ der goederen met onderscheit dat die ghee-
„ ne die voor dato van desen een tytlanck
„ echtsche wiese hebben hues geholden sullen
„ die afcondiging nyet behoeven t doene dan al-
„ leene die solemnisatie ingestalte voir verhaelt.
„ Die hier en boeven int onechtscap sonder
„ solemnisatie by malcanderen blyven sitten
„ boeven die tyt van ses weken sullen nyet
„ alleene voor onecht worden geholden en die
„ vruchten van de Echtschap nyet geneeten
|pag. 95|
„ maer oock de Stadt verbueren thien golden
„ gl. ende sulckes alle jaere soe lange zy in
„ sulcke hoererie volharden.”
Dat aan deze verordening ook te Hasselt behoefte bestond, althans in die stad voorwerpen gevonden werden, vallende in zoodanige kathegorien blijkt onder anderen.
„ Den XIIIe Marty XVe negentich zyn ersche-
„ nen die Eerse Thilman Wighers ende Claas-
„ sien Alberts dr bekennende welcker gestalte
„ zy lueden ettelicke jaeren t saemen hebben
„ hues geholden ende Kynderen by malcande-
„ ren gewonnen ende sulcx ter eeren ende
„ echtsche wiese, hebbende die eene den an-
„ deren getrouwet ende omme voor haere
„ Kynderen alle twyuel van dienen wech te
„ neemen hebben zy lueden volgende die nyen-
„ we ordonnantie deser stadt als nu weder-
„ omme voor den Gerichte met handtastinge
„ malcanderen inder Echte verbonden ende
„ nae Goedes instellinge solemnelick getrou-
„ wet om dieselue Echtscap Criestelicker wie-
„ se wth te voeren soe lange Godt haer bei-
„ den in den leeuen sal spaeren aenroepende
„ daerop aen die naeme van Godt almachtich
„ ēn̄ nemende daer vuer tot getuegen Harmen
„ Roelofs en̄ Cornelys Jansz Scepenen inder
„ tyt met versoeck om desen act daervan te
„ prothocollieren” — en later
„ Den VI September anno XVIe zyn inde
„ gerichte erschenen den Edelen ende Erent-
„ uesten Jonker Wolter van den Clooster onse
|pag. 96|
„ meede Raetsfrundt ende de Edele ende Deucht-
„ reyke Juffrouwe Gertruda van Holte beken-
„ nende aldaer welcker gestalte sy luyden ette-
„ licke jaeren t samen hebben huys geholden
„ ende Kinderen by malcanderen gewonnen en-
„ de zulcxs ter eeren ende echtsche gewyse
„ hebbende d’ eene den andere getrouwet ende
„ om̄e voor haer Ed. Kinderen (ende voorna-
„ melicke den voorsoone van Wolter van den
„ Clooster met namen Roeloff van den Clooster
„ by wylen die Edele Elisabeth van Haersolthe
„ geprocreeert offte andersints haer beyder
„ Erffgen̄ die den sterffdach van hen beyder
„ offte haerer eene mochten affleuen) alle dis-
„ puit ende favuyre van dien en wech te nemen
„ hebben zy luyden volgende d’ nyewe ordonn̄
„ deser staat alsnu weederomme voor den ge-
„ richtte met handtastinge malcanderen inder
„ Echte verbonden ende nae Goedes instellinge
„ solemnelick getrouwt om̄e deselve echtscap
„ Christeliecker wyse vth te voeren soo lange
„ Godt haer Ed. beyde in den leuen sal gelie-
„ uen te spaeren. Aenroepende daer op aen d’
„ name van Godt almachtich ende nemende
„ daerop tot getuygen Peter Joosten ende Harm
„ Roeleffsz Schepenen in der tyt met versoeck
„ om̄e deese acte daer van te prothocollieren.”
Edel en onedel, ja zelfs regenten, hadden in deze troebele tijden gepecceerd en herstelden zulks op voren verhaalde wijze.
F.A. EBBINGE WUBBEN.
__________________
– Ebbinge Wubben, F.A. (1843) Willekeur van de stad Hasselt omtrent de wettiging van huwelijken. OAvOeL, 9,, 92-96.