De Reformatie te Kampen

De Reformatie te Kampen

Titelpagina

THEOLOGISCHE UNIVERSITEIT VAN DE GEREFORMEERDE KERKEN

IN NEDERLAND TE KAMPEN

___________________________________________________

DE REFORMATIE
TE
KAMPEN
IN DE ZESTIENDE EEUW

ACADEMISCH PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR IN DE THEOLOGIE,
OP GEZAG VAN DE RECTOR DR. J. VAN BRUGGEN,
HOOGLERAAR IN DE THEOLOGIE,
ZO GOD WIL IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN
OP DONDERDAG 15 MAART 1990
DES NAMIDDAGS TE 3.00 UUR IN DE LEMKERZAAL,
BROEDERSTRAAT 16 TE KAMPEN

door

Frank van der Pol

UITGEVERSMAATSCHAPPIJ J.H. KOK – KAMPEN 1990

[ ]

INHOUD
INLEIDING 7
LIJST VAN AFKORTINGEN 12
I. DE KERK IN DE LAAT MIDDELEEUWSE IJSSELSTAD KAMPEN 17
     1. Eerste verkenning: een verslag van de stadssecretaris en een gravure 17
     2. De Kamper parochie 20
          2.1. Bemoeienis van het stadsbestuur met de kerk 20
          2.2. De pastoor en zijn helpers 24
          2.3. Parochiale eredienst 28
          2.4. Parochie en kerkverband 41
     3. De kloosters 44
          3.1. Stadsbestuur en kloosters 44
          3.2. Kloostergemeenschappen en de Kamper samenleving 48
     4. De zorg voor personae miserabiles 52
     5. Stadsbestuur-economie-kerk 67
     6. De invloed van de kerkelijke devotie op het openbare en persoonlijke leven 73
     7. Kampen en de Moderne Devotie 79
II. DE EERSTE SIGNALEN VAN REFORMATORISCHE KRITIEK EN DE DOPERS (VANAF DE JAREN TWINTIG TOT EIND VAN DE JAREN VIJFTIG) 88
     A. DE EERSTE SIGNALEN VAN REFORMATORISCHE KRITIEK 89
     1. Toenemende ‘lutherije’ 89
     2. Afwijkingen bij Kamper leken en clerici 92
     B. DE DOPERS 114
     1. Munsterse dopers 114
     2. Mennisten, Batenburgers, Davidjoristen en moordbranders 119
III. DE AANTASTING VAN DE BESTAANDE KERK TOT IN HET NAJAAR 1566; EERSTE AANZET VOOR EEN GEREFORMEERD KERKELIJK LEVEN 127
     1. Maatregelen van de centrale regering 127

|pag. 491|
_______________↑_______________
     2. Signalen van verdere aantasting van het kerkelijke systeem tot de zomer van 1566 131
     3. Zomer 1566: Op weg naar publieke erediensten volgens de Augsburgse Confessie 140
          3.1. Preventieve maatregelen tegen hageprediking, beeldenstorm en nieuwe predikanten 140
          3.2. Aanhangers van de nieuwe leer profileren zich als groep 143
               3.2.1. De ontwikkelingen op 3 september 1566 143
               3.2.2. De ontwikkelingen van 4 tot 12 september 1566 150
               3.2.3. Hageprediking op 13 september door JanArentsz 153
IV. KERKELIJK LEVEN ONDER HET KRUIS (NAJAAR 1566-ZOMER 1578) 158
     A. WEER ONDERGRONDS: NAJAAR 1566 – AUGUSTUS 1572 158
     1. De positie van de protestanten in ongunstige zin beïnvloed door toenemende druk van landvoogdes en stadhouder 158
     2. De positie van de protestanten verder in ongunstige zin beïnvloed door het conflict tussen de Kamper magistraat en vicecureit Van Plo 164
     3. De positie van de protestanten in ongunstige zin beïnvloed door het regime van Alva 174
          3.1. Politiek overzicht 174
          3.2. Boekencensuur 181
          3.3. Doorvoering van de nieuwe bisdomregeling 186
          3.4. Kerkelijk leven 189
     B. DE GEREFORMEERDEN EN HET BEWIND VAN VAN DEN BERG: 11 AUGUSTUS – 19 NOVEMBER 1572 197
     1. Capitulatie van de stad 197
     2. Gereformeerde kern van de burger oppositie 198
     3. Religievrede brengt geen oplossing van het godsdienstvraagstuk 202
     C. DE ROOMS-KATHOLIEKE RESTAURATIE: 19 NOVEMBER 1572-20 JULI 1578 211
     1. Plaatselijke politieke ontwikkelingen 211
     2. Landelijke politieke ontwikkelingen 216
     3. Godsdienstige ontwikkelingen 219
V. DE GEREFORMEERDE KERK GEDURENDE DE PERIODE VAN DE RELIGIEVREDE (JULI 1578 – MAART 1580) 231
     1. Naar officieuze invoering van de Religievrede: de ontwikkelingen van juli 1578 – 14 oktober 1578 232
     2. Naar officiële invoering van de Religievrede: de ontwikkelingen van 14 oktober 1578-28 juni 1579 246

|pag. 492|
_______________↑_______________
     3. De opbouw van de gemeente tijdens de Religievrede 261
     4. Wankel evenwicht na afkondiging van de officiële Religievrede: de ontwikkelingen van 28 juni 1579 tot maart 1580 273
VI. DE GEREFORMEERDE KERK WORDT DE ENIGE PUBLIEK ERKENDE KERK (MAART 1580 – DE JAREN NEGENTIG) 285
     A. HET EVENWICHT VERBROKEN: POLITIEKE EN GODSDIENSTIGE ONTWIKKELINGEN NA DE AFVAL VAN RENNENBERG IN MAART 1580 285
     1. Verzoekschrift van de gereformeerde kerkeraad aan Oranje 285
     2. Het einde van de Religievrede onder de acute dreiging van spanjolisering 290
     B. UITBOUW VAN HET GEREFORMEERDE LEVEN (1581-DE JAREN NEGENTIG) 303
     1. Geheel voor gereformeerde eredienst ingerichte kerkgebouwen 303
     2. Een Gereformeerde Kerk met binding aan de confessie en met aansluiting bij Calvijn 308
     3. De kerkeraad 312
     4. De predikanten 316
     5. Kerkdiensten 330
     6. Doopbediening 334
     7. De gemeente rond het avondmaal 337
     8. De zielszorg 347
     9. Kerkelijke armenzorg en de stedelijke zorg voor personae miserabiles 348
     C. SAMEN LEVEN IN EEN GEREFORMEERDE STAD 358
     1. Reformatie van het onderwijs 358
     2. Algemeen-christelijke regelgeving 366
     3. Einde van het kloosterleven 372
     4. Houding tegenover rooms-katholieken, luthersen en dopers 381
SAMENVATTING EN SLOTBESCHOUWING 392
ZUSAMMENFASSUNG 401
BIJLAGEN 411
BIBLIOGRAFIE 436
A. HANDSCHRIFTEN 436
B. GEDRUKTE BRONNEN 452
C. OVERIGE GERAADPLEEGDE LITERATUUR 455
REGISTER 465
van personen 465
van plaatsen en zaken 478

|pag. 493|
_______________↑_______________
DANKWOORD 488
CURRICULUM VITAE 489
INHOUDSOPGAVE 491

|pag. 494|
_______________↑_______________

 
|pag. 491|
 
– Pol, F. van der (1990) De reformatie te Kampen in de zestiende eeuw. (Proefschrift Theologische Universiteit Kampen (Broederweg), Kampen). Kampen: Kok.

Category(s): Kampen
Tags: , ,

Comments are closed.