Smaadschrift op de Kamper stadsregeering. 1560

[pag. 168]

SMAADSCHRIFT OP DE

KAMPER STADSREGEERING. 1560.

_______

 

In de dagen dat men de pers nog niet zoo tot zijn dienst had als thans het geval is, toen men nog geen dagbladen bezat, waarin ook de grieven tegen het bestuur van regeeringen en corporatien konden kenbaar gemaakt worden, nam men dikwijls zijn toevlucht tot het aanplakken en verspreiden van geschreven en soms ook gedrukte vliegende blaadjes en paskwillen, waarin dikwijls de regeeringen niet malsch werden getracteerd, en die niet zelden aanleiding gaven tot onrust en oproerigheden.
Zoo werd te Kampen in 1560 op den 27en Januari des morgens ongeveer ten zeven ure aan het raadhuis een geschreven smaadschrift op de stads regeering aangeplakt, waarin het bestuur der stad word doorgehaald. De juiste aanleiding daartoe is niet op te geven, doch in ’t algemeen werd daarin aan de stadsregeering verweten, dat ze de gilden niet bevoordeelde, de handel liet verloopen, slechte administratie voerde enz. enz. Trouwens de toestand der overijsselsche steden was in die dagen tengevolge van de placcaten van het Spaansche bestuur, en de gespannen verhouding tusschen Engeland en de hanse, alles behalve gunstig; de neringen verliepen en de armoede vermeerderde dientengevolge. In hoeverre echter de stadsregeering schuld had aan den ongunstigen toestand der stad is moeielijk uit te maken.
Op dien bewusten morgen dan vond men het onderstaande

[pag. 169]

stuk aangeplakt aan het stadhuis. Het is op een folio blad papier geschreven op eene zijde met een plompe letter. Zoo als de lezer zal zien is het stuk berijmd al is ’t dan ook geen proefstuk van dichtkunst. In het oorspronkelijke stuk zijn de versregels niet zoo geschreven als ik ze hier weer geef, maar is alles achter elkander opgeschreven zonder leestekens.

Jhesus Krystus altyt voer allen;
Dat jck in godes toeren nyet en valle;
Myn heren wylt dyt wel verstaen,
Dyt wort uut gheyn quade menenghe gedaen,
Want hyer wel 30 borger omme staen,
Ende hebben my gesecht
Dat meyster Henderyck, [1]) u alder knecht
Of u sycketarys, hoe i dat wilt verstaen,
De heft dat wort vor allen gedaen.
Ende let de borger dancken,
Wylt dyt wel verstaen,
Dat se de toch hadden gedaen
Hoer previlegyen nyet toe vermynderen, mer toe vermeren,
My dunckt dat sal nu balde verkeren,
Ende de gilden hebbe i gehat tot uwen wyllen;
Syet toe dat i se vortan styllen;
U voervaeders, de hem de breven hebben gegeven,
Dat weren ock mannen haer leven,
Ende hylden har burger vor oegen,
Doe mochte Kampen wat doegen,
Nu binnen wy geldeloes ende neringeloes,
Daerom geet et ons boes;

[pag. 170]

De vremde man wort vorgetogen,
Darom en salt toe Kampen nyet doegen.
Ick hebbe verstaen
Dat de martdag sinnen vort vrey gedaen,
Daer mocht bakkers, kremers, scoemakers, kystemakers vort staen.
Ende u borgers de worden eygen gedaen,
Toe Swolle, toe Deventer, dat is u wel
Dat wy nyet moegen koepen een mudden roggen of een schepel, dus rebel
Synt u burger in dese steden of ze worden daer soe kleyn in geholden;
Daeromme staet se voer, als se de u doen, ende holt u borger voer oegen
Soe salt wel doegen,
Toe waeken, toe batten, toe graven of in oerloghtyden,
Salt dan de vremden myt v stryden?
Of sult dat u borger doen? dus dunckt my in gueder trouwen,
Dat it wel mochte rouwen
De heren alle op u nae; want doe ic laest bij Megen sat,
Doe dede ick dat wort voer a stat
Ick meynde dat i u borger bemynden,
Nu ick dat anders bevynde,
Nu wyl is een ander blat ommeslaen,
Ende besyn wat daer gescreven staen,
Al swygen u borgers stylle,
Se dencken daerom wat se wyllen
U toerens u wallen laet i vervallen,
Daer sal men nyet van kallen,
Waer de grote renten blyven
Hyer sal men nyet van scryven;
Dus wylt u wel bedencken,

[pag. 171]

Dat i u selven nyet en krencken;
Daer wort wel een roede gemaeckt,
Daer men hem selven mede raeckt,
Dus wylt u wel besynnen,
Eer i wat quaets begynnen;
De stat is seer toe prysen,
Daer geyn oproer en ryesen;
Nu en wyl ick my nyet prysen,
Mer als i my de wyn solt scencken,
Ende ic myt u drincken, soe sal ick u wencken,
Dat i wel solt verstaen
Wat ic vor Kampen hebbe gedaen,
Ende wylt n nyet ter herte nemen de i hebben gedaen
Dat i myt geyne suspecte luiden omme solt gaen,
I weten wel, wat i hebben gedaen;
Noch alle dage
Mach men wel beklagen
Dat men nae gheyne eere en vrage;
Elck late dat staen dyet nyet an en ghae.

Men zal lichtelijk bevroeden dat de raad met dergelijke oproerige taal niet bizonder was ingenomen. Nog dien zelfden dag des middags tusschen twee en drie uren vergaderden Schepenen en raad met de groote en kleine meente op de Schepenkamer. Ik geef het verslag dier zitting in den eigenaardigen oorspronkelijken stijl waarin ’t vervat is. Anno xvc tsestich den xxviien dach Januarij snamiddaeges tusschen twee ende drie uhren sint boven up die Schepencaemer vergadert gewest Schepenen ende Raeth sampt beide gemeinte, groeth ende clein, omme rypelyken mit malcanderen te raetslagen belangende die moyterie ende druw brieff [2]) smorgens

[pag. 172]

omtrent soeuen uhren voer an der stadthuys gecleefft. Inden iersten die eerste Burgemeister in der tidt verhaelt, woe dat die selvige brieff anders niet en smaecht [3]), dan twydracht uproer ende uploep waer durch die burgerlicke eendracht gantzlicken gekrencket ende under die voete geworpen solde worden woe sulcks blycken solde uth anhoeren des selvigen brieffs, ende volgents bij den secretarium gelesen. Voerts daer nae die Burgermeister iersten dieselve brieff duergesien ende vlitelicken up die letteren gelettet, by eede die stadt van Campen gedaen gesacht waerachtig te syn dat he die selvige hant waermede die brieff geschreven niet en kent, noch ock niet en weet wel die selvige gedichtet, geschreven offte angecleefft mach hebben, offte raeth offte daeth daer toe gegeven, indien he sulcks wuste tselve te willen to kennen geuen, den selvigen straffende nae behoeren, ’t welck geschiet zijnde volgents alle anderen lithmaethen des raedes verthoent is worden, die welcke alle nae inspectie van den selven gesacht hebben woe vursz. ende daer nae den beyden gemeinten groeth ende clein verthoent die ingelijcks woe die raetspersoenen gesacht hebben.
Daer nae die Burgemeister eerstlicken een ideren vermaent, offte ymants naederhant uthspoeren kuste offte eenige suspitie hadde durch wien die selvige brieff gedichtet geschreven offte raeth offte daeth daer tho gegeven hadde, tselve den Burgermeisters an to seggen by den eedt der stadt van Campen gedaen.
Oick ter zelve tidt beliefft een publicatie bij geschriffte daerup vervattet to worden, gelick geschiet ende staende geregistriert in ff. novo [4]).

[pag. 173]

Men ziet het stadsbestuur vatte de zaak ernstig op en deed alle moeite om de schuldigen op te sporen. De publicatie tot welks uitvaardiging werd besloten is nog voorhanden in het Digestum novum (fol. 195) en luidt aldus :

,,Anno xvc sestich den xxviiien Januarij
Gepubliceert mitter clocke.

Also leider up gisteren des morgens omtrent to soeven uhren an der stadt huis angecleefft bevonden is een seker moyterye ende druwbrieff, wesende mit een grove ende onbecande handt up pampier geschreven, tenderende gantslicken tegens het gemeine beste ende burgerlicke eendracht ende smakende anders niet dan uproar, twijdracht, moyterye ende uploep (dat Godt almachtich genedichlicken verhoeden ende afwenden moeth) so laeten schepenen ende raeth getruwer meyninge publiceren ende gebieden seer eernstlicken so wie van burgers, inwoenders offte andere persoenen, tsijn mannen off vrouwen, geestlick offt wereltlick van wat qualiteit, die oick sijnnen, niemantz uthgesundert, enige wetenschap draecht wie den selven druwbrieff offt oproerige schriftten, gedichtet, geschreven, offte angecleefft, offte in dichten schryven ende ancleven hulp, bystant, raeth offte daeth gegeven offte gedaen mach hebben, dat die selve sulcx den Eersamen Rade bynnen den tydt van drien daegen, uthgaende den dinxdagen avont naestcomende, to kennen geven ende tselve vermelden sall, ende wie sulx den Eersamen Rade mit waren circumstantien anbrengen kan, sall van stonden an hebben ende genieten hundert heren punden eens. Ende so wie na der tydt vorsz. achterhaelt sall worden hyr van eenige wetenschap gehadt ende sulx verswegen te hebben, sall die selve gestrafft worden als off he raets en de daets mede plichtich gewest ware am hoichsten, ter schepen claringe andere tot exempel.
Gebieden ingelycken seer eernstliken ende scharpelicken

[pag. 174]

dat een igelick van wat qualiteit he oick sij, nu voert an eenen hoeffschen munt voere up schepen, up rade, up die gementen ende up alle andere eerlike persoenen, geestelick offte weerlicken, niemants uuthbesondert, ende dat oick niemants enige vergaderinge, conventicula offte bycompsten en make, hemelick noch openbaer, noch enige woerden en spreke noch en schryve, daer moyterie, twydracht offte uproer van comen mochte, offte men salt sonder genade ant hoichste berichten, ende in dien imant sulx hoerde offte tot einger tydt vername, die salt van stonden an den gerichte anbrengen bij der penen vorsz: daer na zich een ider mach weten tho richten.’’
Muiterij of oproer schijnt tengevolge van het smaadschrift niet te zijn ontstaan, doch evenmin schijnt men den dader op het spoor te zijn gekomen, althans ik vond niets dienaangaande vermeld.

N. U.

 

[1] Hendryck, Mr. Henderick en Vrienden, geboren te Munster secretaris der stad.

[2] Druw brief, van druwen, drouwen dreigen.

[3] Smaecht, inhoudt, ademt.

[4] Liber Memorandar. Nov. p. 42.

Category(s): Kampen
Tags: , ,

Comments are closed.