Het Conflict rond Antonius van der Os

Titelpagina_vanderOs

Het Conflict rond Antonius van der Os

|pag. 1|

Opgedragen aan al die vrouwen en mannen die naar beste
geloven en weten een weg zoeken in de crisis in kerk en sa-
menleving: dat ze verder durven kijken dan de beperkingen
die een conflict aan het licht brengt

|pag. 2|

HET CONFLICT

ROND

ANTONIUS VAN DER OS

predikant te Zwolle 1748 – 1755

R.A. Bosch

Logo-IJsselacademie-zw

EEN UITGAVE VAN DE IJSSELAKADEMIE

KAMPEN 1988

|pag. 3|

CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, ’s-Gravenhage

Bosch, R. A.

Het conflict rond Antonius van der Os : predikant te Zwolle 1748-1755 / R. A. Bosch —
Kampen : IJsselakademie. — I11. — (Publikaties van de IJsselakademie ; nr 50)
Ook verschenen als proefschrift Kampen. — Met lit. opg., reg.
— Met samenvatting in het Engels.
ISBN 90-6697-037-5
SISO 265.4 UDC 284.2 (492*8000)” 1748-1755”
Trefw.: Os, Antonius van der / Gereformeerde Kerk ; Zwolle ; geschiedenis ; 1748-1755.

Publikaties van de IJsselakademie nr 50

© IJsselakademie Kampen 1988

Omslagontwerp: Bart Oost
Druk: Salland Offset, Deventer
ISBN 90-6697-037-5

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, mikrofilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 1 [1. dboverijssel heeft toestemming ontvangen voor publicatie van de Auteur ds. R.A. Bosch en de IJsselakademie]

|pag. 4|

Woord vooraf

     Graag vang ik dit boek aan met het uitspreken van een woord van dank aan de velen die bijdroegen tot het welslagen van mijn onderzoek en de publicatie van het resultaat.
     De namen van mijn begeleiders, de professoren A.J. Jelsma en J. van den Berg, zijn aan dit werk verbonden. Beiden stimuleerden zij mij met hun eigen kennis en kunde, en niet in de laatste plaats hun enthousiasme voor de geschiedenis van de kerk en de mensen in en om de kerk. Niet direkt bij de inhoud betrokken, maar des te duidelijker als stimulans steeds bereikbaar was mijn vriend Jaap van Gelderen, Zijn veelzijdige kennis en zijn vermogen om de juiste vragen aan de geschiedenis te stellen waren onmisbaar. Mijn dank geldt ook drs H. Reenders, op wie ik mijn eerste nieuwsgierigheid naar de geschiedenis van de achttiende eeuw kan herleiden.

     Onmisbaar was de steun van talloze medewerkers op archieven en in bibliotheken. Ook als ik me wil beperken kan ik het niet nalaten de uitgebreide dienstverlening in het Gemeentearchief van de stad Zwolle te roemen. De goede toegankelijkheid van de meest uiteenlopende bronnen bevorderde ten zeerste de voortgang van mijn werk.
     Zonder de mogelijkheid tot inzage van persoonlijke stukken uit het archief van het Koninklijk Huis zou deze studie niet het resultaat opgeleverd hebben dat nu voor u ligt. Ik dank
H. M. de Koningin voor haar toestemming tot onderzoek.

     Graag noem ik de broedplaats van zo vele publikaties op het gebied van de geschiedenis van de IJsseldelta, de IJsselakademie te Kampen, met een staf van enthousiaste medewerkers en vrijwilligers.

     De medewerking van de kerkeraad van Gereformeerde Kerk van Twello, alsmede van de hervormde en gereformeerde collega’s die mij, op verzoek van genoemde kerkeraad, tijdens mijn studieverlof van mei tot augustus 1987 vervingen betekende een grote steun.

     Op de steun van vele andere familieleden en vrienden binnen en buiten Twello kon ik voortdurend rekenen, behulpzaam als ze waren in hoedanigheden variërend van geldschieter tot gastvrij pension en kinderopvang.

|pag. 5|

     Dit boek gaat over een conflict in de kerk. Wanneer we in 1988 het verhaal van toen lezen, vergeten we snel de zorg en pijn van de mensen van verleden tijd. Zij leden aan elkaar, hun kerk, hun eigen tekortkomingen. Desondanks bleven ze zoeken naar waarheid, het licht in hun leven, in het vertrouwen dat Gods Licht de duisternis verlicht. Moge dat geloof ook ons verder geleiden.

     Bij de handelsuitgave

     Deze uitgave is de handelsuitgave van een proefschrift waarop ondergetekende in mei 1988 promoveerde. Het boek is dus niet in de eerste plaats geschreven voor een breder publiek. Zij die het werk gelezen hebben menen echter dat het een ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van kerkelijk, maatschappelijk en politiek leven in Zwolle rond 1750 zal aanspreken. Dat deze mening niet ongegrond mag blijken te zijn is mijn wens!
     De tekst kan als geheel gelezen worden. De verwijzingen naar de aantekeningen hebben meestal de bedoeling de bewijsplaatsen aan te geven. In een enkel geval bieden ze echter meer, zoals bij noot 55 op p. 186 blijkt. De lezer oordele zelf.

                    R. A. Bosch

|pag. 6|

INHOUDSOPGAVE

4 Woord vooraf
9 1. Ter inleiding
13 2. Voorbereiding
13 1. Antonius van der Os, afkomst en studietijd.
19 2. Predikant te ’s Graveland.
23 3. Zwolle, een plaatselijk conflict.
23 1. Van der Os te Zwolle beroepen en bevestigd. juli 1748 – december 1749
31 2. Eerste bezwaren. december 1749 – december 1750.
41 3. Behandeling door de magistraat gefnuikt, januari 1751 – maart 1751
45 4. Inmenging van hogerhand.
45 1. Het Zwols conflict naar het hof. april 1751 – oktober 1751
53 2. Het Leids advies. oktober 1751 – januari 1752
61 3. Algemene bekendheid. februari 1752 – augustus 1752
73 4. In afwachting van een machtswoord, augustus 1752 – november 1752
79 5. De ommekeer. november 1752 – april 1753
87 5. Een kerkelijke zaak kerkelijk behandeld. I. De classis Zwolle.
87 1. Behandeling door de classis: Van der Os geschorst, april 1753 – mei 1754
96 2. Tegenstellingen in de classis.
99 3. Reacties op de schorsing, mei 1754.
105 4. Gelijktijdige ontwikkelingen.
111 6. Een kerkelijke zaak kerkelijk behandeld. II. De synode van Overijssel.
111 1. Synode van Kampen 1754: uitstel, juni 1754.
119 2. Nog meer geschriften, juni 1754 – juni 1755

|pag.7|

131 3. Synode van Zwolle 1755: Van der Os af gezet. juni 1755
139 4. Reacties op de afzetting.
145 7. Nasleep van de afzetting van Van der Os.
145 1. De verdere weg van Van der Os.
149 2. De kerk van Zwolle.
154 3. Weerklank in Nederland.
161 8. Conclusies
169 9. Summary
175 10. Aantekeningen bij de hoofdstukken 1-8
209 11. Registers en lijsten
209 1. Afkortingen.
210 2. Archivalia.
214 3. Chronologische bibliografie.
228 4. Literatuur.
235 5. Lijst van in het conflict betrokken Zwollenaren
244 6. Namen van personen.
252 7. Zaken en begrippen.

|pag.8|

Category(s): Zwolle
Tags: , ,

Comments are closed.