Hier sall ick invoegen een singulier exempel van die overgrote blintheit ende merckelicke superstitie van dese tyden, daer an selfs die Bedienaers der justitie int bedienen van die selve syn vaste geweest. Want alsoo ’t int selve jaer binnen Campen geboerde, dat een seeckere vrouwe die ander beschuldigde van toeverye, maer die beschuldigde en woude niet belyden, dan seide dat sy onschuldig was. Die magistraet heeft haer niet terstont doen pynigen, maer hebben an Hartog Carel van Gelder gesonden, dat hy haer een waersegger soude senden, die de toveressen haar toverye konde doen bekennen: alsoo die Hartog enige toveressen hadde doen branden.
Waerop aan die Stadt Campen wederom geantwoort is als volgt. ” Eersame, wyse, voorsichtige, lieve Heren, alsoo gy geschreven hebbet an myn Genadige Here van Gelre etc. dat syn vorstelicke Genade u woude senden enen waersegger, die de toveressen konde brengen tot belydinge: daerop zult gy weten, dat dat niet dan seggewoorden en syn, dan aldus doen wy als hierna beschreven staet.
In den 1. Vernemen wy, of sy ter goeder ofte ter quader fame staet, wie haer olders ende kinderen syn, waer sy heerboorlig is. Item in den eersten sal men op een saterdagh onder die hoomisse een stool kruisweegs op den hemde achter ende voor binden, daer mede een priester den selven dag misse gedaen heeft. Item dertien wassen klootjens sal men hangen an den halss van die priester, op Paesschen en Lichtmisse keersse gewijet. Item men salse geven te drincken, daerin sall wesen sonnedaegs wywater ende daer in mengen dat wyeroock van die paaskeersse, ende daartoe een weinig van denselven stole toemengen ende dat schaafsel van palm van Palmdag, dat salmen te samen doen, ende soo salmen seggen:
dat wil ick drincken durg die bittere passie ende lyden Jesu Christi en dat jufferlicke harte Mariae die moeder Godes, in den name des Vaders, des Soocs ende des heiligen Geestes. Amen, Dat sall men haer driemalen voorseggen, ende sy salt naseggen, ende dan toe drincken geven. Alst gedroncken is, sall men dat wywater op haer werpen ende vragen, waer sy den lesten quatertemper heeft wesen danssen ? woe haer boel hetet? ende hoe veel oire is? ende woe lange haer boel haer heeft doen versaecken dat lyden ende dat harte der moeder Godes ? Item datse sal schryven een teycken durch die passie onses heren en dat harte Marye. Item oock te vragen of haer boel des nachts in den stock by haer kompt. Item ofse dan niet lyden en wil sal mense stellen tot die koorde etc. Hiermede wil ick u Den Here bevelen. Geschr. den 12 Aug. ao. 1515.”
Die beschuldigde vrouwe op die pynigbancke gebracht synde is ellendiglick gepynigt, soo dat sy ook daervan is gestorven, doch heeft ten lesten adem toe sich op haer onschult beroepen. Die andere vrouwe, die de beschuldiginge gedaen hadde, omdat zy geen bewys konde bybrengen, is onthooft den 18 October.
Uit Nagge’s onuitgegevene Historie van Overijssel. M. S.
Uit: Overrijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren 1836, Deventer, J. de Lange, 1835, pag.133-135.