[pag. 49]
De Overijsselsche gedenkpenning, waaromtrent iets werd medegedeeld in den almanak des vorigen jaars, pag. 231, was aan mij toevalliger wijze ter hand gekomen te Medemblik, ten einde zoo mogelijk, te ontwaren ter welker gelegenheid die medaille is geslagen. De afbeelding van denzelven en dat medegedeelde, heeft aanvankelijk ten gevolge gehad, dat bij een mijner bijzondere kennissen te Zwolle, niet alleen aanwezig werd bevonden een exemplaar van dienzelfden gedenkpenning, zoo duidelijk en zoo fraai, als of hij nog
onlangs gestempeld ware; maar ook dat ter zelfder plaats is aangetroffen een andere zilveren, Overijsselsche gedenkpenning, van welken de afteekening hiernevens gaat.
Ook deze penning draagt geen jaartal, zoo dat ten zijnen opzigte mede de vraag bestaat: waar, wanneer en bij welke gelegenheid is hij geslagen? Hij heeft met den gedenkpenning,in het vorig jaar vermeld, volkomene overeenkomst wat betreft de wapens, die op beide staan uitgedrukt, maar hij verschilt van dien penning zoo wel in grootte en in zwaarte, als in omschrift en in afbeeldsel van den ridder; voorts is hij vierkant en
[pag. 50]
die andere rond. De bijgaande afteekening vertoont zijne juiste grootte; hij heeft de dikte van een acht (acht stuivers stuk) en de zwaarte van 7⁄8 gedeelte van een oud lood. Het zilver, waaruit hij is vervaardigd, is groote keur; zijnde die gedenkpenning op eenige plaatsen wat afgesleten of minder duidelijk gestempeld.
Uit zijne gedeeltelijke overeenkomst met die andere zilveren medaille en uit het omschrift, (waarvan de vijf eerste woorden op de eene, en de twee laatste op de andere zijde staan) luidende:
Transissulanos et Deus et labor promovet intrepidos tirannis. dat is: En God en de nood maken de Overijsselaren onverzaagd voor dwingelanden, mag wel worden afgeleid: dat ook deze gedenkpenning werd geslagen tijdens den tachtig jarigen strijd van Nederland tegen Spanje. Zijn vierkante vorm komt mede overeen met destijds in Overijssel geslagene noodmunten (1).
Deze penning draagt op de eene zijde het wapen van de provincie Overijssel, benevens die der steden Deventer, Kampen en Zwolle; terwijl op de tegenzijde, door den ruiter of ridder de Ridderschap, en door de 17 wapens, de zeventien kleine steden in die provincie worden aangeduid. Die 17 wapens volgen in dezelfde orde, en zijn volkomen gelijk aan de wapens, voorkomende op dien anderen gedenkpenning, zoodat de wapens van Enschede en Hardenberg hetzelfde
[pag. 51]
verschil opleveren, waarvan in den almanak des vorigen jaars melding werd gemaakt.
Ten einde naauwkeuriger te kunnen nagaan de, op die medailles voorkomende wapens en deze te vergelijken met die, welke thans worden gevoerd door de groote en kleine Overijsselsche steden, welke in het bezit daarvan werden bevestigd ten jare 1819, door den hoogen raad van adel, ten gevolge de magtiging, aan denzelven verleend bij Koninklijk besluit van 20 februarij 1816, zoo zal het wel niet ongevallig wezen, hierbij te zien de afbeelding en beschrijving van het wapen van elk der zeventien kleine steden in Overijssel, naar dezelfde orde, waarin zij op die gedenkpenningen voorkomen, daar die wapens bij de meeste personen wel niet juist zullen bekend zijn.
Wat betreft de wapens van Deventer, Kampen en Zwolle, zij zijn meer bekend; die der twee eerst genoemde steden staan ook afgebeeld op de aldaar uitgegeven wordende couranten; zijnde het wapen van Deventer: een schild van goud, beladen met een zwarten arend met roode pooten, hebbende op deszelfs kop eene gouden keizerlijke kroon, het schild gedekt met eene dergelijke gouden kroon. Dat van Kampen is: een schild van lazuur, beladen met een burg, voorzien met drie torens, door een ringmuur vereenigd en met eene opene poort, alles van zilver; onder aan de poort is liggende een schildje dwars doormidden gedeeld, het bovenste van zilver en het onderste van lazuur; het wapenschild gedekt met eene gouden keizerlijke kroon en ter wederzijde vastgehouden
[pag. 52]
door een klimmenden leeuw van zilver. Dat van Zwolle is: een schild van lazuur, beladen met een kruis van zilver, het schild gedekt met eene keizerlijke kroon en ter wederzijde vastgehouden door een klimmenden leeuw in zijne natuurlijke kleur.
Het wapen van de provincie Overijssel is afgebeeld op het titelblad dezes almanaks; het is een schild van goud, beladen met een klimmenden leeuw van rood, waarachter een stroom van lazuur; het schild gedekt door eene kroon van goud en ter wederzijde vastgehouden door een klimmenden leeuw in zijne natuurlijke kleur.
Uit de volgende afgebeelde wapens der kleine steden blijkt, dat ook Vollenhove (even als Enschede en Hardenberg) in vroeger jaren een ander wapen heeft gevoerd, zeer verschillend van dat, hetwelk op de gedenkpenningen staat en in 1819 is bevestigd. Het zoude dus der moeite wel waardig kunnen wezen, dat getracht werd op te sporen, wanneer en waarom die wapens veranderd zijn? Welligt staat zulks in naauw verband met de eene of andere bijzondere gebeurtenis en kan daardoor licht geven over het voorgevallene in die plaatsen of elders. Moge intusschen door dit en het vroeger opgegevene, de lust tot nasporing opgewekt en de mededeeling van gewenschte ophelderingen omtrent die twee Overijsselsche gedenkpenningen uitgelokt worden, zulks zoude voor de Vaderlandsche geschiedenis, althans zeker voor die van Overijssel, belangrijk en wetenswaardig kunnen zijn.
ZWOLLE Junij 1841. J. M. V. R.
[pag. 53]
Een schild van lazuur, beladen met een dwarsbalk van zilver, beladen met een rood kruis; het schild gedekt met eene gouden kroon , en ter linkerzijde vastgehouden door den heiligen STEPHANUS, staande op een terras, alles van goud.
Een schild van lazuur, beladen met drie gouden bezantijnen; het schild gedekt met eene kroon van goud.
Een schild van goud, beladen met eene maagd, gekleed van lazuur, dragende in haar regterhand een schild van lazuur, beladen met een gouden klimmenden leeuw, en in de linkerhand een schild mede van lazuur en beladen met een gouden arend; het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van lazuur, beladen met eenen op een groen terras staande stadspoort, met drie gecreneleerde torens; op den middelsten is zittende een zilveren pellikaan, deszelfs jongen voedende; het schild gedekt met eene gouden kroon.
[pag. 54]
Een schild van lazuur, beladen van boven met eene, tusschen twee zespuntige sterren geplaatste lelie, en van onderen met eenen zalm, alles van goud; het schild gedekt met eene gouden kroon en van achteren vastgehouden door een geharnasten man, houdende in deszelfs linkerhand een stok, alles van goud.
Een schild van lazuur, beladen met een gouden zalm.
Een schild van lazuur, beladen met een kruis van goud, in den bovensten regterhoek is geplaatst het borstbeeld eens bisschops van goud en gekeerd ter linkerzijde van het schild. – Het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van lazuur, beladen met een gouden kruis, waarop een verkort en smal kruis van lazuur, gekantonneerd met een gouden, klimmenden leeuw; het schild gedekt met eene gouden kroon.
[pag. 55]
Een schild van lazuur, beladen met eenen, op een terras staanden lindenboom, alles van goud; het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van rood, beladen met een kruis van zilver en gekantonneerd met eene mispelbloem van zilver, gepunt van groen; het schild gedekt met eene gouden kroon.
Afteekening naar een zegel van groen was, hangende, gedeeltelijk beschadigd, aan eene akte op perkament van Burgemeesters, Schepen en Raad der stad Enschede van 1538, en daarin genoemd: stadt Sigell. Hetzelve is, met meer zulke zegels, ter secretary van die stad berustende.
Een schild van zilver, beladen met drie dwarsbalken, waar overheen een ST. ANDRIES kruis, formerende te zamen een slaghekken, alles van rood. Het schild gedekt met eene gouden kroon en ter wederzijde vastgehouden door een klimmenden leeuw.
[pag. 56]
Een schild van goud, beladen met drie beerenklaauwen van lazuur; het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van lazuur, beladen met een rijssen-tak van goud; het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van lazuur, beladen met drie gouden ruiten; het schild gedekt met een kroon van goud.
Een schild van lazuur, beladen met een gouden anker; het schild gedekt met een kroon van goud, en van achteren vastgehouden door ST. CLEMENS van goud.
[pag. 57]
Afteekening naar een afdruk van het oude zegel, ter secretary te Vollenhove aanwezig; alwaar nog één soortgelijk is, doch iets kleiner, waar omheen staat: sigillum secretum opidi Vollehoven.
Een rood schild, waarop een kruis van zilver, beladen met een gouden zespuntige ster en gekantonneerd van boven met een vijfpuntige zilvere ster, en van onder met eene zespuntige diergelijke ster. Het schild gedekt met eene gouden kroon, en ter linkerzijde vastgehouden door een klimmend hert, in zijne natuurlijke kleur, met een halsband van lazuur, waaraan een gouden ring, en door dezelve een lint van lazuur.
Zoo als op de medaille staat uitgedrukt.
Een schild van lazuur, beladen met den Heiligen STEPHANUS den martelaar, van zilver, houdende in deszelfs linkerhand een rood boek, en staande in een, met rijen pilaren voorzien, kerkgewelf van zilver. Het schild gedekt met een kroon van goud.