Drs. H. Spreen, dienaar van de geschiedschrijving (1942-2015)


Drs. H. Spreen Dienaar van
de geschiedschrijving (1942-2015)

door J.D. van der Tuin          

Ik sliep en droomde, dat het leven vreugde was…
Ik werd wakker en zag, dat het leven dienen was…
Ik diende en ontdekte, dat dienen vreugde was!

(Rabindranath Tagore)

Na een moedig gedragen ongeneeslijke ziekte, overleed op 4 november 2015 onze zeer gedreven en kundige secretaris, de historicus Henk Spreen. Hij was sinds 1984 bestuurslid en vanaf 1990 secretaris van de Historische Vereniging Steenwijk en Omstreken. Naast deze functies ontplooide hij, vooral door zijn ruime taakopvatting en dienstvaardigheid, vele andere activiteiten op cultuurhistorisch gebied. Ook heeft hij binnen de deelgebieden van de geschiedenis diverse wetenswaardige artikelen geschreven. Hiermee heeft hij veel bijgedragen aan de geschiedschrijving en het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed van Steenwijk en omstreken. Henk had véél met Steenwijk; Steenwijk en Henk waren één!

Hendrik (roepnaam: Henk) Spreen werd op 19 oktober 1942 geboren in het Noord-Groningse Onderdendam als jongste in een gezin met vijf kinderen. Zijn ouders, Berend Spreen en Derkje Siegers, hadden hun werk thuis aan de Achterweg 17. Links van de voordeur bevond zich de kruidenierswinkel waar moeder de scepter zwaaide, rechts het domein van vader: het café. Als de een er niet was, nam de ander het roer over. Zowel de winkel als het café brachten ook diverse contacten en bezigheden buitenshuis met zich mee. En vanzelfsprekend waren er de huishoudelijke taken en de verzorging van het gezin. Ongetwijfeld hebben ook de oudere kinderen hun steentje bijgedragen in het reilen en zeilen van dit bedrijvige gezin.
Maar ook van Henk werd verwacht dat hij, na schooltijd en tijdens de schoolvakanties, de handen uit de mouwen stak. Zo vertelde hij afgelopen zomer tijdens een wandeling door het dorp, toen we langs de kerk liepen, dat hij daar talloze keren het gras heeft gemaaid. Zo hielp hij zijn vader, die daar de taak van koster had. En zo zien we dat Henk zijn dienstvaardigheid kennelijk niet van een vreemde had!

|pag. 38|

_______________↑_______________

School en werk
Ook zijn gedrevenheid was niet alleen van de laatste tijd. Henk kwam al op jonge leeftijd in de publiciteit. Zo lezen we in het Nieuwsblad van het Noorden van 1 december 1951 dat hij, van zijn school, prijswinnaar was van de jaarlijkse Sinterklaaspuzzel. Na de Lagere School in Onderdendam slaagde hij voor het toelatingsexamen van de Rijks HBS in Warffum. Zeker in een tijd waarin de Groninger herenboeren het voor het zeggen hadden, was het bijzonder dat je als gewone jongen deze school bezocht. De Rijks HBS van Warffum was een begrip en had leraren van naam, zoals de maker van onze meest bekende atlassen: Pieter Roelof Bos. Ook onder de leerlingen waren er, die later grote bekendheid zouden krijgen, zoals de geestelijk vader van het Deltaplan, Johan van Veen. Als vlijtige leerling doorliep Henk de vijf klassen zonder problemen en slaagde in 1960 als achttienjarige voor het diploma HBS-A. Het was hem bekend dat dit een goede basis was voor een opleiding tot onderwijzer. En omdat lesgeven zijn grote ideaal

was, begon hij na de zomervakantie zijn opleiding aan de Rijkskweekschool in Appingedam. Fietste hij voorheen dagelijks zestien kilometer, nu zou dat ruim veertig worden. En dus, zoals velen in die tijd, ging ook Henk voortaan op de brommer naar school. In eerder genoemd Nieuwsblad lazen we dat hij op 11 januari 1966 slaagde voor de hoofdakte.

Inmiddels had Henk zijn grote liefde Corrie Valentijn leren kennen. Hoewel hij eerder van plan was door te studeren, leek het nu verstandig om voor brood op de plank te zorgen. Na een korte periode van sollicitatie werd Henk nog hetzelfde jaar aangenomen als onderwijzer aan de Openbare Lagere School in Lienden, een streng christelijk dorp in de Betuwe. In het jaar daarop trouwden ze in Meppel. Ze kregen twee kinderen: Christine en René. Door avondstudie wist Henk de bevoegdheid te krijgen om les in geschiedenis te geven aan de middelbare school. In 1973 verhuisde het gezin naar Steenwijk, waar Henk was aangenomen als leraar geschiedenis en maatschappijleer aan de Rijks HBS (later: RSG). In de jaren tachtig volgde hij avondcolleges geschiedenis, met kunstgeschiedenis als bijvak, aan de Rijks Universiteit van Groningen. Dat gebeurde in zijn spaarzame vrije tijd: na schooltijd snel eten en dan, samen met collega Jaap Tuit, met de auto op en neer naar Groningen! In 1988 studeerde hij af op een scriptie 1 [1. Dit was niet zijn doctoraalscriptie maar de scriptie voor de M.O. B. acte Geschiedenis, Noordelijke Leergangen, Zwolle.] getiteld: Kerkelijke en burgerlijke bewegingen in Steenwijk 1745-1750. De

|pag. 39|

_______________↑_______________

doctorandustitel was een kroon op zijn werk!
Het leraarschap heeft hij tot 2002 uitgeoefend, in 2006 ging hij met pensioen. Henk bewaarde de beste herinneringen aan het lesgeven – voor de veranderingen in het onderwijs had hij geen goed woord over!

Historische Vereniging
Intussen was in 1984 de Historische Vereniging Steenwijk en Omstreken opgericht. Nog in datzelfde jaar gaf Henk zich op als lid en in de Algemene Ledenvergadering werd hij als bestuurslid gekozen. Er was meteen al veel werk aan de winkel. De werving van nieuwe leden, maar ook van kopij voor de Historische Mededelingen, vergden veel tijd en aandacht van het nieuwe bestuur. Henk was ook lid van de redactie, maar met teveel kapiteins aan het roer ging de vaart eruit en kwam het meeste werk op zijn schouders. Zelf leverde hij ook bijdragen en debuteerde in 1987 met Wonen in Steenwijk rond 1900. In 1990 volgde hij Pieter van Knippenberg op als secretaris van de Vereniging.
Naast het accurate maar afwisselende werk als secretaris verzorgde hij vele voordrachten en lezingen, niet alleen in Steenwijk en omgeving, maar ook elders in het land. Hij was buitengewoon gefascineerd door het werk van de glazenier Willem Bogtman. Zowel in gemeentelijke commissies als ook privé gaf hij adviezen voor het behoud van het cultuurhistorisch erfgoed.
Hij stelde zich kritisch op ten aanzien van geschiedvervalsing en ontsierende winkelreclames. Henk was schrijver van vele artikelen en boeken over de geschiedenis van Steenwijk en omstreken, in het bijzonder over samenleving, wonen en werken, onderwijs, beeldende kunst, belegering en Tweede Wereldoorlog. Zijn meest bekende boeken zijn: Steenwijk in 40-45 en De veelzijdige glazenier Willem Bogtman. Wegens zijn verdiensten voor de gemeente werd hij op 27 april 2001 onderscheiden als Lid in de Orde van Oranje-Nassau. De daarbij behorende versierselen werden hem opgespeld door burgemeester Apotheker.

In het najaar van 2013 werd bij Henk slokdarmkanker ontdekt. Extra schokkend omdat hij als peuter zijn slokdarm had verbrand door onverhoeds uit een fles loog te drinken. Uit bescheidenheid sprak hij daar zelden over, maar moest er heel zijn leven rekening mee houden bij het eten en drinken. Nadat alle onderzoeken en behandelingen vergeefs bleken, hield hij vol tot het bittere einde…., dag en nacht bijgestaan door zijn onvermoeibare vrouw Corrie. Op Sint Maartensdag 2015 namen we afscheid van hem in de aula van De Laatste Eer aan de Kornputsingel in Steenwijk.

Met het heengaan van Henk Spreen verliest zijn gezin een trouwe, hardwerkende echtgenoot, vader, schoonvader en opa. Onze Vereniging verliest in hem een gedreven secretaris die zijn functie maar liefst een kwart eeuw heeft vervuld.
Steenwijk verliest in hem een diepgaand onderzoeker en groot kenner van zijn roemruchte geschiedenis!

Enkele publicaties over Henk Spreen:
Over Henk Spreen is onder andere geschreven in de Opregte Steenwijker Courant van 10 februari 2006 en van 10 november 2015 en in J. de Kruyf, ‘Ontmoetingsplaats van verhalen: het gemeentearchief Steenwijkerland’. Kampen, IJsselacademie, 2011, publ. No. 222, pag. 58-59.

Een volledige lijst van publicaties van drs. H. Spreen is per e-mail aanvragen bij de auteur.

|pag. 40|

_______________↑_______________

  • Tuin, J.D. van der (2016). Drs. H. Spreen, dienaar van de geschiedschrijving (1942-2015). Old Steenwiek, 33 (1), 38-40.
Category(s): Steenwijk
Tags:

Comments are closed.