Reformatorisch Licht over Kampen

REFORMATORISCH LICHT OVER KAMPEN. DE ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN DE GEREFORMEERDE KERK TE KAMPEN ( 1555 – 1588). door F. VAN DER POL. (doctoraal scriptie)

INHOUD

Woord vooraf.

Inleiding.

I. DE GEREFORMEERDE KERK NOG ONDERGRONDS: 1555 – sept. 1566.
1. ‘Der leken wegewijser’, lees- en verkoopverbod.
2. Heer Berendt Andriessen voor de raad gedaagd.
3. Raadspublicaties tegen afwijkingen op godsd. gebied.
4. Symon van Oy om het geloof verbannen.
5. Hernieuwd conventikelverbod.
6. Taeke Hettinga verbannen.
7. Eerst bekende conventikeladres.
8. Verbod op een boek tegen het concilie v.Trente.
9. Conventikel op één der Kamper eilanden ontdekt.
10. Ondervangen van de beeldenstorm.
11. Kampen minder toegevend dan Deventer en Zwolle.

II. DE GEREFORMEERDE KERK KOMT BOVENGRONDS: sept. 1566.
1. Gereformeerd verzoek om kerkruimte.
2. De Kamper magistraat werkt mee.
3. Toestemming tot afwijkende uitdeling van het altaarsacrament.
4. Caspar Holstech, ‘reformator van Kampen’.
5. Concessies in de drie Ijsselsteden.
6. Preekverbod voor de mandenmaker van Alkmaar.

III. HET PROCES TEGEN BOEKDRUKKER WARNERS.
1. De aanleiding van het proces.
2. Herhaald uitstel van procederen.
3. Weinig strak beleid t.a.v. verboden lectuur.
4. Sterke belangstelling voor verboden lectuur.
5. De boekdrukker door de burgerij ontzet.
6. Warners bij verstek verbannen.

IV. DE GEREFORMEERDE KERK WEER ONDERGRONDS: 1567-aug. ’72.
1. Harde opstelling van de hogere overheid.
2. Concessies aan de gereformeerden ingetrokken.
3. De magistraat voert geen principieel beleid.

[]

4. Rector Holstech als prediker in de H.G. kerk uitgeschakeld.
5. Vice-cureit Van Plo weigert een ketter in gewijde aarde te laten begraven.
6. Het stadsbestuur weinig toegevend meer.
7. Joachim Messemaker aangeklaagd wegens het voorgaan in een conventikel op de Vloeddijk.
8. Holstech moet Kampen verlaten.
9. Holstech’s terugkeer tegengewerkt door Van Plo.
10. Alva tevreden over het godsdienstbeleid in de stad.
11. Laurenz. Jansz. met vrouw en kinderen verbannen.
12. Velen zijn van de r.k. kerk vervreemd.
13. Druk op de magistraat van hogere overheid en van de r.k. geestelijkheid.
14. Bibliotheken gezuiverd op basis van de Trentse index purgatoris.
15. De conventikelgangers blijven actief.

V DE GEREFORMEERDEN EN HET BEWIND VAN VAN DEN BERG: 11 aug. 1572-19 nov.’72
A: Politieke schets.
1. Capitulatie voor Van den Berg.
2. Toewijzing van de St. Nicolaaskerk aan de geref.
3. De stadsregering veranderd.
4. Van den Berg kan Kampen niet houden.
B: Godsdienstige ontwikkeling.
5. Gereformeerden door stedel. overheid beschermd.
6. St.Nicolaaskerk en Broederkerk aan geref. Toegewezen.
7. De burgerij draagt Holstech als predikant voor.
8. Aanstelling van twee predikanten door Van den Berg.
9. Van den Berg wil de verbanning van de r.k. geestelijkheid.

VI KATHOLIEKE RESTAURATIE: 19 nov.‘72 – 20 juli 1578.
A. Politieke schets.
1. Nov. ‘72 – Juli ‘78: het absolute dieptepunt in de geschiedenis van de stad.
De ingelegerde troepen van Don Frederic ruïneren de stad volkomen.
2. Kampen capituleert voor Rennenberg.
B. Godsdienstige ontwikkeling.

[]

3. De magistraat zet de r.k. restauratie in gang.
4. Gereformeerde tegenbeweging blijft.
5. Processie en dankdag n.a.v. het vertrek van Van den Berg.
6. Het spaanse garnizoen verhindert r.k. kerkgang.
7. Terugkeer van sommigen naar de r.k. kerk.
8. Omvang van de r.k. restauratie getekend aan de hand van de aanstellingsakte van pastoor Johan Havens van Ravensteijn.

VII GEREFORMEERDE DOORBRAAK: vanaf 20 juli 1578.
A. Politieke schets.
1. Rennenberg stelt zich na de capitulatie soepel op.
2. Kampen erkent de Generale Staten en de Pacificatie van Gent.
3. De rechtsgrond voor het spaanse garnizoen sinds mei 1577 afwezig.
4. Op verzoek vervangt Rennenberg de stadswacht.
5. Gereformeerde ‘Doleanten’ willen evenredige vertegenwoordiging van r.k. en geref. in de raad.
B. Godsdienstige ontwikkeling.
6. Rekest van 118 geref. gezinshoofden ter verkrijging van een kerkgebouw door de magistraat afgewezen.
7. Holstech’s prediking in de H.G. kerk voortgezet ondanks het verbod door de magistraat.
8. De gereformeerden schakelen aartshertog Matthias in.
9. Moeilijkheden begin sept. 1578: De H.G. kerk gezuiverd; de kapelaanswoning geplunderd; de soldaten actie in het minrebroederklooster.
10. Pragmatisch compromis van de magistraat met de gereformeerden.
11. 14 oktober 1578: Keerpunt in de geschiedenis van de gereformeerde kerk te Kampen.

VIII ROOMS-KATHOLIEK EN GEREFORMEERD: WANKELEND EVENWICHT (het jaar 1579).
1. De lidmatenlijst van 1579.
2. De ‘Religions Vrede’ van 28 juni 1579.
3. Escalatie van de moeilijkheden rond het minrebroederklooster; oorzaken daarvan.

[]

4. Het minrebroederklooster ontruimd; de Broederkerk gesloten.
5. De gereformeerden willen de Broederkerk als tweede kerkgebouw.

IX ROOMS-KATHOLIEK EN GEREFORMEERD: HET EVENWICHT VERBROKEN
(het jaar 1580).
A. Politieke schets.
1. politieke stroomversnelling na de afval van Rennenberg.
2. Gereformeerde supplicatie aan Oranje om inlegering van een garnizoen en om verandering van de magistraat.
3. De handelwijze van de Prins in deze.
B. Godsdienstige ontwikkeling.
4. Godsdienstige stroomversnelling na de afval van Rennenberg op de landdag merkbaar.
5. Kamper kerken en kloosters ‘‘gespoliert’’.
De pastoor verlaat Kampen; de r.k. erediensten geblokkeerd.
6. Het r.k. deel van het stadsbestuur de stad uitgezet.
7. Conventikelprediker Joachim Messemaker weer in Kampen terug.

X GEREFORMEERDE UITBOUW: de jaren tachtig.
1. Kloosterafbraak geen ‘gereformeerde barbarie’
Verzorging van conventualen geregeld; kloostervernieling door private
burgers gestraft; geen werkelijke secularisatie van kerkelijke goederen.
2. De lidmatenlijst over 1580.
3. Vanaf pasen 1582 zijn er drie predikanten in de stad; dit duurt tot pasen 1584.
4. Uitbouw van het gereformeerde onderwijs.
5. De gereformeerde kerk te Kampen opgenomen in een classicaal verband.
6. Synodes vanaf 1580.
7. Een stukje van de verloren gegane acta der Overijsselse P.S. uit het stadsarchief achterhaald.
8. Kamper predikanten verzoeken het stadsbestuur om

[]

doorvoering van de reformatie in het publieke leven.
9. Geen gereformeerde intolerantie ondanks conventikelverbod voor r.k. en doopsgezinden.
10. De lidmatenlijst over 1582 en 1583.
11. Opmerkelijke aanwas mede door het beleid van de magistraat ter stede.
12. Geschil tussen predikant Johan Berendtsz en de geref. Kerk te Kampen wordt ter synode opgelost.
13. Goickerus volgt Berendtsz als predikant op.
14. Steeds betere regulering van het kerkelijk leven en van het kerkverband.
15. Vanaf pasen 1584 de derde predikantsplaats weer vacant.
Eind 1584 vervult Nolthenius de vacature.
16. De acta der classicale vergaderingen van voor 1618 zijn zoek.
17. Gaspar Holstech wordt in 1586 namens Overijssel medeafgevaardigde naar de nationale synode van ’s-Gravenhage 1586.
18. Biddag en dankdag in Kampen n.a.v. de Armada.

Noten. (worden nu in de rechter kolom getoond)

Samenvatting.

Category(s): Kampen

Comments are closed.