[ ]
DE KERK IN DE KOP
[ ]
[blanco]
[ ]
DE KERK IN DE KOP
Bouwstenen tot de kerkgeschiedenis
van Noord-West Overijssel
van Noord-West Overijssel
ZEVENDE VERZAMELING BIJDRAGEN
VAN DE
VERENIGING VOOR NEDERLANDSE KERKGESCHIEDENIS
VAN DE
VERENIGING VOOR NEDERLANDSE KERKGESCHIEDENIS
Redactie:
P.H.A.M. Abels
J.L. Admiraal
G.N.M. Vis
I. Wormgoor
EBURON DELFT 1995
[ ]
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door steun van het Anjerfonds in Overijssel
© 1 1995 Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
Sleedoomsingel 1, 2803 BZ Gouda
Uitgeverij Eburon
Postbus 2867
2601 CW Delft
Behoudens uitzonderingen door de Wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende c.q. de rechthebbende gemachtigd namens deze op te treden, niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd of anderszins openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie, microfilm of anderszins.
Afbeelding omslag:
Gezicht op Zwolle vanuit het Westen. De toren van de Sint Michaëlskerk steekt boven alles uit. Rechts daarvan staat de toren van de Onze Lieve Vrouwekapel.
Kopergravure, anoniem, circa 1600. Foto: Provinciaal Overijssels Museum, Zwolle.
ISBN 90-5166-476-1
[ ]
In deze reeks uitgaven van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis zijn eerder verschenen:
- In en om de Sint-Jan. Bijdragen tot de Goudse kerkgeschiedenis
[1989 Eburon Delft] - Geloven in Groningen. Capital selecta uit de geloofsgeschiedenis van een stad
[1990 Kok Kampen] - Rond de kerk in Zeeland. Derde verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
[1991 Eburon Delft] - Utrechters entre-deux. Stad en Sticht in de eeuw van de Reformatie 1520-1620.
Vierde verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
[1992 Eburon Delft] - Ziel en Zaligheid in Noord-Brabant. Vijfde verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
[1993 Eburon Delft] - Heidenen, papen, libertijnen en fijnen. Artikelen over de kerkgeschiedenis van het zuidwestelijk gedeelte van Zuid-Holland van de voorchristelijke tijd tot het heden. Zesde verzameling bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis
[1994 Eburon Delft]
In de reeks ‘Werken van de VNK’ zijn verschenen:
- A.Ph.F. Wouters, P.H.A.M. Abels, Nieuw en ongezien. Kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland 1572-1621.
Boek 1: De nieuwe kerk [1994 Eburon Delft] - P.H.A.M. Abels, A.Ph.F. Wouters, Nieuw en ongezien. Kerk en samenleving in de classis Delft en Delfland 1572-1621.
Boek 2: De nieuwe samenleving [1994 Eburon Delft]
[ ]
[blanco]
[ ]
| Ten geleide | 9 | |
| E.G.E. van der Wall | De vaderlandse kerk en het vaderlandse verleden. De Socratische oorlog over voorrechten en verdraagzaamheid, ca. 1769-ca. 1780 | 11 |
| F.D. Zeiler | Verdwenen kerken rond de IJssel-Vechtdelta | 33 |
| I. Wormgoor | Onze Lieve Vrouwe Kapel, de tweede kerk van Zwolle | 47 |
| F. van der Pol | De middeleeuwse mens en zijn gebedscultuur. Kanttekeningen bij een getijdenboek van de zusters van Sint Agnes te Kampen | 69 |
| P. Datema | George Westendorp, een zestiende- eeuwse (kerk)historicus uit Vollenhove | 91 |
| J. ter Steege | Willem Lanius te Steenwijk (1580-1582), een pionier | 113 |
| J. Odding | Onder de kerktorens van Steenwijk en Blokzijl | 121 |
| G.T. Hartong | Omzwervingen van een oud handschrift uit het Windesheimer klooster Albergen | 141 |
| J.G.J. van Booma | De vestiging en eerste uitbouw van de hervormde gemeente Windesheim | 155 |
| J.C. Streng | ‘Tot maintain van de souvereiniteit en het hoge gezagh van d’overigheit’. De regenten en de gereformeerde kerk te Zwolle tijdens het ancien régime | 175 |
| J. Erdtsieck | Een heersende kerk werd niet meer geduld. Een proces van 200 jaar in Zwolle (met medewerking van J.L. Admiraal) | 195 |
| Roel Bosch | Schortinghuis in Overijssel. Het verbod op Het innige Christendom, 1740-1750 | 217 |
| Iet Erdtsieck | Het eerste decennium van het opperrabbinaat van Samuel Hirsch. Een strijd tussen ‘liberalen’ en ‘bevindelijken’ in joods Overijssel (1902-1914) | 247 |
| Personalia van auteurs en redactie | 259 |
TEN GELEIDE
Deze zevende bundel bijdragen van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis is gewijd aan kerkelijke verwikkelingen in de Kop van Overijssel. De keuze voor Zwolle en omgeving gaat terug op een initiatief van de plaatselijke Werkgroep Michaëlslezing, die zich tot doel heeft gesteld de monumentale Michaëlskerk telkenjare op of rond de naamdag van de patroonheilige (29 september) onder de aandacht van een groot publiek te brengen. Dit jaar is er een bijzondere aanleiding om dit te doen, aangezien een ingrijpende restauratie van het kerkgebouw haar voltooiing nadert. Vandaar dat de Werkgroep de VNK heeft benaderd, met het verzoek de jaarlijkse kerkhistorische dag in 1995 in Zwolle te beleggen.
Het bestuur van de VNK gaf gaarne gehoor aan dit verzoek, temeer omdat na Gouda, Groningen, Middelburg, Utrecht, ‘s-Hertogenbosch en Delft een keuze voor Zwolle volledig paste in het streven om steeds weer een ander deel van Nederland kerkhistorisch te ‘ontdekken’. Bijkomend voordeel was de aanwezigheid van locale ondersteuning, die bestond uit leden van de genoemde werkgroep en vertegenwoordigers van de Zwolse Historische Vereniging en de Vereniging voor Overijssels Regt en Geschiedenis.
Bij de voorbereidingen voor de congresdag en de ter gelegenheid daarvan verschijnende bundel, bleek al in een vroeg stadium dat er te weinig potentiële auteurs en sprekers bechikbaar waren om het geheel tot Zwolle te beperken. Vandaar dat besloten werd de blik te verbreden tot het noord-westelijk deel van Overijssel.
Daarmee kon uiteindelijk niet alleen voldaan worden aan het streven van de VNK om in een regio de kerkgeschiedschrijving te stimuleren, maar ook aan de doelstelling zowel ‘professionals’ als ‘liefhebbers’ van de kerkgeschiedenis aan bod te laten komen.
Geheel in lijn met de vorige bundels treft de lezer ook nu weer een uiterst gevarieerd aanbod van bijdragen aan. Traditioneel opent het boek met de hoofdlezing van de kerkhistorische dag, die dit jaar werd uitgesproken door mevrouw E. van der Wall, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Universiteit van Leiden. De overige artikelen hebben betrekking op Zwolle en omgeving.
Hoewel alle bijdragen op zichzelf staan, lijkt er toch een onzichtbare rode draad in het boek te zijn gesponnen. Veel van hetgeen in dit boek ter sprake komt heeft namelijk te maken met ‘verdwijnen’. Dat begint al met het artikel van F.D. Zeiler over verdwenen kerkgebouwen rond de IJssel-Vechtdelta. Ook het Kampense
Agnietenklooster en de kloosters van de Moderne Devotie te Windesheim, Vollenhove en Albergen – die een belangrijke rol spelen in de artikelen van F. van der Pol, J.G.J. van Booma, P. Datema en G.T. Hartong – hebben de tand des tijds niet doorstaan. De beschrijving van het reformatieproces in deze regio, zoals dat onder meer aan bod komt in de bijdragen van J. Erdtsieck, J. Streng, J. Odding en J. ter Steege heeft in ernstige mate te lijden onder het verdwijnen van cruciale bronnen. Gedacht moet hierbij worden aan de vroegste kerkeraadsacta van Zwolle en Kampen en de acta van de classis Zwolle. De Kampense archivalia verdwenen ten tijde van de remonstrantse twisten, de Zwolse bronnen vielen ten prooi aan het vuur. Verdwenen zijn ook de joodse inwoners van Zwolle, waarover mevrouw Iet Erdtsieck verhaalt.
Hun verdwijning, door toedoen van de nazi’s, is een menselijk drama dat elk ander gemis onbelangrijk maakt.
De verdienste van de auteurs is, dat zij ieder op hun manier een verdwenen werkelijkheid zichtbaar trachten te maken.
Gouda, 24 juli 1995De redactie
– Abels, P.H.A.M., Admiraal, J.L., Vis, G.N.M. &Wormgoor, I. (Reds.) (1995). De kerk in de kop: Bouwstenen tot de kerkgeschiedenis van Noord-West Overijssel. Delft: Eburon.